اختلال استرس پس از سانحه یا (Post Traumatic Stress Disorder) PTSD، نوعی اختلال روانی است که امکان دارد در افرادی رخ دهد که شاهد رخدادهای آسیب‌زننده‌ٔ زیر بوده‌اند یا آن را تجربه کرده‌اند:

رخدادهای طبیعی مثل سیل، زلزله و…
 تصادف سنگین
حمله تروریستی
جنگ 
 تجاوز جنسی
 تهدیدشدن به مرگ
خشونت جنسی
آسیب جدی دیدن
درگذشته، اختلال PTSD با نام‌های زیادی مانند موج‌گرفتگی طی سال‌های جنگ جهانی اول و روان‌رنجوری جنگی بعد از جنگ جهانی دوم شناخته می‌شد؛ اما اختلال استرس پس از سانحه فقط برای کهنه‌سربازان جنگی اتفاق نمی‌افتد و امکان دارد برای همه افراد با هر قومیت، ملیت یا فرهنگ و در هر سنی رخ دهد.

تخمین زده می‌شود که اختلال استرس پس از سانحه در طول عمر هر ۱نفر از ۱۱نفر تشخیص داده می‌شود و احتمال ابتلای زنان به این اختلال ۲برابر مردان است. 

افراد دارای اختلال استرس پس از سانحه، افکار مزاحم و احساسات شدیدی را در ارتباط با تجربه خود دارند که تا مدت‌ها بعد از پایان حادثه آسیب‌زننده باقی می‌ماند. آن‌ها ممکن است با کابوس‌های شبانه یا از طریق فلاش‌بک خاطرات این حادثه را زنده کنند. (منظور از فلاش‌بک تکرار خاطرات حادثه در ذهن و خواب است) این امکان وجود دارد که آن‌ها احساس غم، ترس یا خشم و احساس جدایی و بیگانگی با دیگران داشته باشند.

افرادی که اختلال استرس پس از سانحه دارند، ممکن است از ارتباط با افراد یا قرارگرفتن در موقعیت‌هایی که یادآور حادثه آسیب‌زننده مورد نظر برای آن‌هاست، اجتناب کنند و امکان دارد واکنش‌های منفی و شدیدی در مورد یک چیز معمولی مانند صدای بلند یا لمس تصادفی داشته باشند.

تشخیص اختلال استرس پس از سانحه، نیازمند قرارگرفتن در معرض یک ضربه روحی (تروماتیک) و ناراحت‌کننده است. اگرچه امکان دارد این مواجهه نسبت به بار اول، غیرمستقیم باشد.

بیماری‌های مرتبط با PTSD

اختلال اضطراب حاد

درست همانند اختلال PTSD، اختلال اضطراب حاد در واکنش به رویداد تروماتیک و با علائم و نشانه‌هایی مشابه رخ می‌دهد؛ اگرچه علائم آن بین سه روز تا یک ماه بعد از حادثه اتفاق می‌افتند.

امکان دارد افراد دارای اختلال اضطراب حاد، تروما را با فلاش‌بک‌ها یا کابوس‌ها دوباره زندگی کنند و ممکن است احساس کرختی یا بیگانگی با خود داشته باشند. این علائم و نشانه‌ها باعث ناراحتی و مشکلات عمده در زندگی روزمرۀ آن‌ها می‌شود. حدود نیمی از افراد با اختلال اضطراب حاد به اختلال PTSD مبتلا می‌شوند.

به‌طور تخمینی، ۱۳ تا ۲۱ درصد از بازماندگان تصادفات رانندگی و بین ۲۰ تا ۵۰ درصد از بازماندگان تعرض، تجاوز جنسی یا تیراندازی جمعی، به اختلال اضطراب حاد مبتلا می‌شوند.

ممکن است انواع روش‌های روان‌درمانی مثل رفتاردرمانی شناختی، به کنترل علائم و نشانه‌ها و پیشگیری از بدترشدن آن‌ها و ابتلا به اختلال استرس پس از سانحه کمک کند. امکان دارد داروهایی مانند SSRI (مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین) که در دسته داروهای ضدافسردگی قرار می‌گیرند، به تسهیل یا کاهش علائم این اختلال کمک کنند.

درمان اختلال استرس پس از سانحه

برخی مطالعات نشان می‌دهد که مداخله زودهنگام با افرادی که دچار تروما شده‎اند ممکن است برخی از علائم PTSD را کاهش دهد یا به طور کلی از همه این علائم جلوگیری کند. همچنان غیر از درمان و مداخله زودهنگام راه حلی به منظور پیشگیری از بیماری وجود ندارد. فرد بیمار می‌بایست به پزشک و مشاور مراجعه نماید تا درمان او هر چه سریعتر آغاز گردد.